Điểm nhấn chính trị đáng chú nhất mấy ngày gần đây là chuyến thăm của bà Harris đến Việt Nam. Nếu không nhầm, đây là chuyến thăm đầu tiên của lãnh đạo nước ngoài kể từ khi dịch bùng phát. Không có nguyên thủy quốc gia nào đến Việt Nam giờ này, giữa bộn bề đại dịch.
Không rõ có phải vì chuyến thăm, đại sứ Trung Quốc Hùng Ba vội vàng thu xếp 2 triệu liều vaccine trao tặng chính phủ, ngay trong buổi chiều hôm chuyên cơ bà Harris xuống Nội Bài.
Nội dung chính của chuyến đi, giống như ở Singapore, là về sự bành trướng của Trung Quốc. Mỹ nói thẳng với phía Việt Nam rằng Trung Quốc bullying và muốn Việt Nam cùng với Mỹ chống lại điều này.
Mỹ mong muốn Việt Nam mạnh mẽ hơn, đóng vai trò lớn hơn trong khu vực. Phía Việt Nam vẫn như thường lệ, không động chạm thẳng vào Trung Quốc, mà nhấn mạnh về tự do hàng hải, giải quyết tranh chấp hòa bình thông qua luật pháp quốc tế. Trước đó, trong cuộc gặp với đại sứ Trung Quốc, Việt Nam cũng cam kết không liên kết với nước ngoài để chống lại nước thứ ba.
Hai hành động đáng chú ý trong chuyến đi này của bà Harris là khai trương CDC Đông Nam Á tại Hà Nội và hợp đồng thuê đất 99 năm trị giá 1.2 tỷ đô. Cả hai đều biểu trưng cho việc đặt chân lâu dài và bề thế của Mỹ ở Việt Nam. Việc thuê đất đã được hai nước đề cập đến hơn 20 năm trước, nhưng được cụ thể hóa hai ba năm trở lại đây, trước diễn biến mới trên địa chính trị thế giới.
1 triệu vaccine của Mỹ cũng đến ngay Việt Nam trong vòng 24h, có lẽ là nhanh hơn 2 triệu vaccine của Trung Quốc. Trước đó, Mỹ đã viện trợ ít nhất là 5 triệu liều, và bật đèn xanh cho phép các công ty dược của nước này bán vaccine cho tổ chức, doanh nghiệp VN.
Tập trung hỗ trợ kinh tế, y tế vào thời điểm đau thương này, là một trong những bước đi gây ấn tượng mạnh với không chỉ chính quyền mà nhân dân Việt Nam. Đổi lại, Mỹ có thể nhận được những hỗ trợ chiến lược, khi họ cần một tiếng nói mạnh mẽ để cùng gây áp lực lên Trung Quốc, trên mặt trận biển Đông. Thời điểm này, nếu Việt Nam kiện Trung Quốc như Philipine lên tòa án quốc tế, một chiến thắng không phải cái gì đó quá khó hiểu.
Bài toán tổng thể của Mỹ vẫn là kiềm chế Trung Quốc trở thành số 1 thế giới, về kinh tế, quân sự. Chiến tranh thương mại, các vấn đề dân chủ, biển Đông, Đài Loan, biển Hoa Đông,… nói chung chỗ nào cũng thấy dấu chân của Mỹ trong việc chống lại Trung Quốc. Ở đâu Mỹ cũng có đối tác mạnh. Từ Ấn Độ phía Tây Nam, Đài Loan phía Đông, Nhật Bản Hàn Quốc hướng Đông Bắc. Còn phía Nam, chắc hẳn là khối Đông Nam Á mà Việt Nam là thành viên tích cực chống Trung Quốc nhất.
Trung Quốc trước nay vẫn coi Đông Nam Á là sân sau, lợi dụng nguyên tắc đồng thuận của khối để chia rẽ Asean trong việc chống lại quốc gia này. Điển hình là lôi kéo mua chuộc Campuchia, vốn có nhiều xung đột lợi ích với Việt Nam, phá nát các tuyên bố chung về biển Đông, với lý do chuyện “song phương.”
Mỹ giờ đến Đông Nam Á để kết gắn khối này hơn trong việc kiềm chế sức ảnh hưởng của ông bạn phương Bắc. Hai điểm đến lần này của bà Harris cũng là hai trụ cột cho mục đích trên. Singapore có thể được coi là thủ phủ của Đông Nam Á, có tiếng nói quan trọng trên trường quốc tế. Việt Nam, là đối tác tiền tuyến, trực diện đấu tranh với Trung Quốc ở Biển Đông. Ngoài ra, làn sóng dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sẽ cần Việt Nam như một nơi backup, khi Ấn Độ không thể kham hết nổi.
Nhưng nói gì thì nói, dù Việt Nam có muốn chống Trung Quốc đến đâu cũng sẽ hiểu một điều, cả ngàn năm sau, có thể Trung Quốc vẫn ở đó, vẫn lớn hơn VN, vẫn chung sống núi liền núi, sông liền sông với Việt Nam. Một Trung Quốc đổ vỡ như quả bom nhà láng giềng nổ, VN khó mà còn nguyên vẹn, chưa nói đến thể chế tương đồng… Trung Quốc cần một chỗ đứng xứng đáng của họ trên thế giới, Việt Nam cần lãnh thổ, giải quyết được mọi thứ trong hòa bình là tốt nhất. Như chủ trương của Đảng, cái gì giải quyết song phương được thì giải quyết song phương, cái gì đa phương thì dứt khoát đa phương.
Thực ra là ‘cái gì đa phương được thì dứt khoát đa phương, không thì chuyển từ song phương sang đa phương, không chuyển được mới song phương’.
Biển Đông giờ rõ ràng là vấn đề đa phương, dù Trung Quốc muốn hung hăng đến đâu cũng sẽ phải kiềm chế, trước từng đoàn tàu của các nước đi qua.
